فکر کنید وقتی از خانه خارج شده‌اید، شک می‌کنید که آیا چراغ خانه را خاموش کرده‌اید یا نه. یا بدتر از آن، سیم اتو را از دوشاخه‌ی برق جدا کرده‌اید یا نه! حال تصور کنید بدون آنکه نیاز به آن باشد که مسیر رو برگردید و حضورا چک کنید، بتوانید از طریق تلفن همراه‌تان از وضعیت موقعیت‌های بالا را بررسی و در صورت نیاز، چراغی را خاموش و یا جریان برق را قطع کنید. حال بیایید کمی رویاپردازی رو عمیق‌تر کنیم. فکر کنید سر کار هستید و پیغامی از «یخچال» خانه‌تان دریافت می‌کنید که یادآور می‌شود تخم‌مرغ های‌تان در حال اتمام است، یا کمتر از دو روز به تاریخ انقضای شیر پاستوریزه زمان باقی مانده است. یخچال از شما می‌پرسد که می‌خواهید بجای شما شیر و تخم‌مرغ سفارش بدهد یا نه!
اگر تا بدین‌جای ماجرا تصور کرده‌اید که با قصه‌ای علمی-تخیلی مواجه هستید، سخت در اشتباهید. تمام مثال‌هایی که در بالا عنوان شد و ده‌ها مثال دیگر، سیطره‌ی «اینترنت اشیا» را می‌سازند. تکنولوژی‌ای که بر خلاف تصور چندان هم جوان نیست و اولین تجربه‌ها و تلاش‌های مربوط به آن به چیزی حدود ۳۰ سال پیش باز می‌گردد. اینترنت اشیا (internet of things ) که به اختصار IoT / آی‌اوتی خوانده می‌شود، به فناوری تجهیز اشیا به اینترنت است که به این وسیله بتوانند هوشمندتر عمل کنند.
تجربه‌ی ما از اتصال به اینترنت تا بحال، محدود به دستگاه‌هایی بوده است که اختصاصا برای اینکار طراحی و ساخته شده بودند. گوشی‌های هوشمند، تبلت‌ها، لپ‌تاپ‌ها و جدیدتر ساعت‌های هوشمند با هدف اتصال به اینترنت ایجاد شده‌اند. در مبحث اینترنت اشیا، متخصصان می‌کوشند تا اینترنت را به اشیا و وسایل کاربردی و روزمره‌ی زندگی‌مان متصل کنند و به طبع آن، تجربه‌ی زندگی دیجیتالی و آنلاین ما تغییری بنیادین خواهد کرد.
انقلابی همه‌جانبه در جریان است
مثال‌هایی که در بخش اول آورده شد، محدود به تاثیرات مستقیم اینترنت اشیا بر زندگی روزمه‌ی ما بود. اما اینترنت اشیا، تنها محدود به این بعد از زندگی ما نیست و سیطره‌ی وسیع‌تری را هدف گرفته است. به طور مشخص IoT در حال رسوخ به حوزه‌های سلامت، نظامی، محیط زیست و حمل‌ونقل است. اینترنت اشیا می‌تواند سهولت زندگی نوع بشر را ارتقا بخشیده، خطاهای انسانی را کاهش داده و در تمامی زمینه‌ها، مساله‌ی بعد مسافت را به کلی مرتفع نماید. با بکارگیری این تکنولوژی، خودروهای خودران می‌توانند بدون نیاز به راننده و در نظر گرفتن پارامترهای انسانی، با امنیت بیشتری رانده شوند. پزشکان حاذق می‌توانند از هر نقطه‌ای از جهان، بیماران خود را درمان و عمل‌های جراحی‌ها را انجام دهد. نگهداری از منابع طبیعی با کیفیت بیشتری میسر خواهد بود و به طور کلی، رشد و سرعت غیرقابل تصوری در تمامی زمینه‌های حادث خواهد شد. از همین روست که بسیاری از متخصصین و فعالین صنعت آی‌تی در سراسر جهان معتقدند موج انقلابی این حوزه در جهان، به مراتب فراگیری بیشتر و تاثیرات گسترده‌تری بر کیفیت زندگی انسان‌ها خواهد گذاشت.
آیا اینترنت اشیا امن و قابل اعتماد است؟
یکی از مهمترین سوالاتی که منتقدین و محققین حوزه‌ی IoT با آن مواجه‌اند، پاسخ به این سوال است: آیا با فراگیری اینترنت اشیا و اهمیت یافتن روبات‌ها ودستگاه‌های هوشمند، امنیت زندگی مردم با مخاطره مواجه نمی‌شود؟
احتمالا شما هم فیلم‌ها و سریال‌های تخیلی‌ای را مشاهده کرده‌اید که در آن‌ها، روبات‌ها به زمین حکم‌فرما شده‌اند و اختیار خود را از انسان‌ها گرفته‌اند! شاید ماهیت این فیلم‌ها به تخیل نزدیک باشد، اما واقعیت آن است که یکی از مهمترین دغدغه‌های این حوزه را تشکیل می‌دهد. امنیت اطلاعات و امنیت جانی، چالش‌های بزرگی در حوزه‌ی اینترنت اشیاست که شرکت‌‌ها و آزمایشگاه‌های بسیاری تخصصا بر آن تمرکز دارند. به عنوان مثال شرکت‌های پیشرو در این حوزه نظیر تسلا، گوگل و اپل، آزمایش‌های مفصل و متعددی را برروی محصولات خود انجام می‌دهند تا بتوانند تضمینی قابل قبول برای کیفیت و امنیت محصولات خود ارائه کنند. در بسیاری از کشورهای جهان، نظیر آمریکا و انگلیس، قوانینی سرسختانه برای کنترل و نظارت بر این گروه از محصولات فناورانه وضع شده است تا شکل اشاعه‌ی این فناوری و محصولات آن را کنترل کند. نکته‌ی امیدوارکننده آن است که تا به امروز، روند رشد وتامین امنیت این محصولات و خدمات، قابل قبول بوده و سرعت مطلوبی داشته است و همین مهم موجب می‌شود بتوانیم امیدوار باشیم که آینده‌ای نه چندان دور این دغدغه به کل مرتفع شود.
ایران و اینترنت اشیا
خوشبختانه در کشور ما نیز تحقیقات، سرمایه‌گذاری‌ها و اقدامات متعددی در این حوزه در جریان است. از سال ۱۳۹۳ به این سو، قانون‌گذاری و فعالیت‌های پژوهشی رسمی در این عرصه در جریان است. همچنین جالب است بدانید که تعدادی شرکت تجاری نیز در این بازه توانسته‌اند محصولات و تکنولوژی‌های خود را تجاری سازی کرده و به شکلی محدود روانه‌ی بازار کنند. بخشی از مثال‌هایی که در بخش اول این مطلب آورده شد، همینک در ایران ارائه می‌شوند که البته، چندان هزینه‌ی معقولی ندارند و کمی گران به نظر می‌رسند. اما با توجه به سرعت رشد تکنولوژی‌های مرتبط به این حوزه، به نظر می‌رسد زمان فراگیری این حوزه چندان دور نیست و خیلی زود، آحاد مردم به این فناوری‌های مجهز خواهند شد. استارتاپ‌های حوزه‌ی اینترنت اشیا یکی پس از دیگری در حال شکل‌گیری هستند و عموما با اقبال مناسبی از سمت سرمایه گذاران، شتاب دهنده‌ها و مخاطبین مواجه می‌شوند.
با نگاهی تحقیقی به فضای کسب‌وکار آی‌تی در ایران و جهان، اینطور به نظر می‌رسد که اینترنت اشیا، در ابتدای مسیر خود قرار دارد و کسب‌وکارهای نوآوری که بتوانند با ایده‌های ناب و تازه به این فضا ورود کنند، به زودی می‌توانند سهم بازار قابل توجهی را ازآن خود کنند.
پیش به سوی آینده!
به نظر می‌رسد که حرکت به سمت اینترنت اشبا اجتناب ناپذیر است. فناوری با سرعتی ورای تصور به سمت آن در حال حرکت است و دیر یا زود، محصولات بیشتری از این حوزه را مشاهده و تجربه خواهیم کرد. با نگاهی کارآفرینانه به این حوزه، به نظر می‌رسد که زمان درست برای تمرکز بر این بخش از فناوری فرا رسیده و خوب است که با نگاهی دقیق‌تر به آن، خود را به روز کرده تا از غافله عقب نمانیم!
